Căn nhà cũ kỹ của mẹ con thủ khoa Trường ĐH Dược Hà Nội, em Lê Đức Duẩn, nằm nép cạnh bờ mương nhỏ chảy qua thôn Nhị Khê, xã Hoàng Long, huyện Phú Xuyên - Hà Nội. Trong nhà em, chúng tôi không thấy có tài sản gì đáng giá vài trăm ngàn đồng. Ngay chiếc “giường” Duẩn nằm cũng chỉ là những tấm ván cũ được kê lại, đến manh chiếu cũng không còn lành lặn mà rách một miếng to...
Hai lần định bỏ học làm thuê
Duẩn cho biết bao nhiêu tiền tích góp được, mẹ em đã dồn hết cho chồng rồi con trai lớn chữa bệnh. Thế nhưng, số tiền ít ỏi đó không đủ giữ chân những người thân yêu nhất của Duẩn. Căn bệnh ung thư đã cướp đi sự sống của cả bố và anh Duẩn, người mẹ gầy gò của em lại đau ốm triền miên.
“Suốt những năm tháng khó khăn, em đã 2 lần định bỏ học đi làm thuê giúp mẹ. Nhưng rồi nghĩ đến tương lai, đến mẹ già và thầy cô, bè bạn, em lại giấu nước mắt vào trong, ôm sách vở đến trường” - Duẩn tâm sự. Hình ảnh cậu bé gầy gò với chiếc xe đạp hoen gỉ, không bàn đạp, lốp mòn nhẵn thín, phải cố chằng buộc để đi học hằng ngày đã khiến nhiều người không kìm được nước mắt.
Ngoài thời gian học, Duẩn phải phụ giúp mẹ làm thêm để kiếm thu nhập. Cuộc sống của hai mẹ con trông cả vào tiền công đan giỏ tre khoảng 500.000 đồng/tháng. Duẩn bảo lý do để em thi vào ĐH Dược là vì muốn tìm ra những phương thuốc và cách chữa trị cho những người thân yêu. Nhưng ít người biết, lựa chọn hàng đầu của Duẩn lại là Học viện An ninh Nhân dân để... đỡ mất tiền học phí. Tiếc thay, em đã bị loại vì không đủ cân nặng - ở tuổi “bẻ gãy sừng trâu”, Duẩn chỉ nặng có 38 kg.
Vượt qua tủi hổ
Có hoàn cảnh giống Lê Đức Duẩn, Lưu Thế Anh, thủ khoa Trường ĐH Bách khoa Hà Nội, cũng là một tấm gương khiến bạn bè nể phục. Từ nhỏ đã không có sự chăm sóc của cha, Thế Anh sống trong sự chăm sóc của người mẹ là cựu chiến binh.
Thế Anh rụt rè cho biết mẹ em, bà Lưu Thị Tẽo, từng là bộ đội hậu cần hải quân. Sau một thời gian làm việc ở Đà Nẵng, bà Tẽo được chuyển về Hải Phòng công tác nhưng rồi vì gặp tai nạn, không còn sức khỏe nên đành về quê ở Hưng Hà - Thái Bình. Bà Tẽo tâm sự khi về quê, bà quyết định “xin” một đứa con để có niềm vui khi tuổi già và thế là Thế Anh ra đời.
Tuổi thơ của Thế Anh trôi qua vất vả, cậu bé nhiều lần bị bạn bè chọc ghẹo, về nhà khóc với mẹ trong sự tủi hổ về thân phận mình. Thế nhưng, chính tình yêu vô bờ của người mẹ nghèo đã giúp em có thêm nghị lực sống và quyết tâm học thật giỏi để đổi đời. Vừa đi học, Thế Anh vừa làm việc gia đình, ra đồng cấy hái, làm cỏ lúa.
Nhà nghèo, Thế Anh tự học bằng cách tìm những bài toán khó, mượn sách nâng cao để tự giải. Tân thủ khoa thổ lộ: “Được trải nghiệm cuộc sống vất vả từ nhỏ nên em muốn học thật giỏi để giúp mình, giúp mẹ. Em luôn đặt ra cho mình những mục tiêu, ví như thi học sinh giỏi thì ít nhất cũng phải được giải nhì, ba; thi ĐH thì phải đỗ”. Đúng như mục tiêu mà Thế Anh đã đề ra, lớp 12, em đã giành giải nhất môn toán, nhì môn hóa trong kỳ thi học sinh giỏi của tỉnh Thái Bình...
Ông Nguyễn Văn Hiền, bố Thiện, cho biết dù hoàn cảnh gia đình còn gặp nhiều khó khăn, quanh năm chỉ biết đến đồng ruộng, ao cá nhưng vợ chồng ông luôn cố gắng động viên Thiện học tập để có thể thoát khỏi cảnh khó khăn như bố mẹ.
Vừa học vừa làm
Cuộc sống của gia đình em Nguyễn Văn Tứ, thủ khoa Trường ĐH Quảng Nam, cũng gặp rất nhiều khó khăn. Bố và anh trai Tứ phải đi làm thuê kiếm tiền sinh nhai, mẹ ở nhà lo việc đồng áng, cả nhà em không có gì đáng giá ngoài chiếc tivi và máy tính đều đã rất cũ. Hằng ngày, Tứ dậy từ 5 giờ ôn lại bài, 6 giờ kém là bắt đầu đạp xe băng qua con sông để đến trường cách nhà hàng chục km.
Ngôi nhà nhỏ của gia đình Tứ nằm sâu dưới chân núi An Cường, huyện Hiệp Đức - Quảng Nam. “Suốt 3 năm liền, buổi sáng học xong, nếu chiều còn học thì em ăn tạm cơm bụi, không có tiết là đạp xe về nhà phụ giúp bố mẹ việc đồng áng” - Tứ kể. Vất vả như vậy nhưng với quyết tâm học để thoát nghèo, năm nào Tứ cũng là học sinh giỏi.
