Căn nhà nằm yên tĩnh trong một con hẻm nhỏ trên đường Trần Hưng Đạo, quận 1, TPHCM bày la liệt không biết bao nhiêu là tượng, đó là nơi đi về của họa sĩ Nguyễn Hải - người được mệnh danh là “ông vua” tượng đài chiến thắng ở nước ta. Đã bước sang tuổi 71, nhà điêu khắc Nguyễn Hải không còn minh mẫn như trước nữa nhưng trong ông cái khí chất khẳng khái, hào hùng của một người lính Tiểu đoàn 307 năm xưa vẫn còn đầy, chỉ khác một điều là nhiệt huyết ấy giờ đây được ông chuyển tải vào những tác phẩm của mình.
Món quà của một người con Nam Bộ
Tác giả của tượng đài Chiến thắng Điện Biên Phủ - cao 12,6 m, được đúc từ hơn 200 tấn đồng, đứng sừng sững, hiên ngang trên đỉnh đồi D1 bốn bề lộng gió ở Điện Biên (Lai Châu) - chính là họa sĩ Nguyễn Hải một người con Nam Bộ chưa một lần đặt chân đến Điện Biên. Đây được xem là tượng đài bằng đồng lớn nhất nước ta hiện nay. Tác phẩm mô tả hình ảnh 3 chiến sĩ đứng trên nóc hầm De Castries, người thứ nhất cầm lá cờ Tổ quốc tung bay trong gió, trên cờ có khắc dòng chữ “Quyết chiến quyết thắng”, người lính thứ hai tay nâng cao một em bé Thái, trên tay em cầm bó hoa ban- loài hoa đặc trưng của vùng rừng núi Tây Bắc. Gương mặt cả 3 đều ngẩng lên trời, tượng trưng cho khát vọng chiến thắng. Phía sau lưng họ là một người lính đứng cầm súng gác như thể hiện tinh thần luôn cảnh giác trước mọi kẻ thù.
Ông tâm sự: “Cách đây 41 năm, dấu ấn lẫy lừng của một sự kiện Điện Biên “chấn động địa cầu” đã tạo cảm hứng cho tôi sáng tác tượng Chiến thắng Điện Biên Phủ. Đó chỉ là một bức tượng để trong nhà, cao 1,1 m, làm bằng thạch cao, sau được Nhà nước mua, trưng bày tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam. Khi nghe tin tác phẩm của mình được chọn dựng thành tượng đài, tôi rất xúc động và tự nhủ đây là dịp để tôi bày tỏ tình cảm của một người con Nam Bộ đối với nhân dân miền Bắc- nơi đã cưu mang tôi trong những ngày tháng chiến tranh”. Thời gian 3 tháng chuyển thể từ một bức tượng trong nhà thành tượng đài dựng ngoài trời cũng là thời gian ông lâm bệnh nặng nhất. Những cơn đau tim - hậu quả của những năm tháng hứng chịu bom Mỹ - hành hạ ông đến mức có lúc không thở được, đi cũng không nổi, phải bò. Ông giãi bày: “Nhiều lúc vợ con năn nỉ hoài, bảo tôi tạm dừng công việc để đi bệnh viện chữa trị, nhưng đã hứa rồi thì giá nào cũng phải ráng làm cho kịp. Mấy tháng nay, qua báo đài, tôi vẫn thường xuyên theo dõi từng bước đi của tượng. Tiếc là vì điều kiện sức khỏe không cho phép nên ngày 7-5 sắp tới tôi cũng không thể có mặt để chứng kiến tận mắt đứa con tinh thần của mình”.
Say mê và tài năng
Họa sĩ Nguyễn Hải sinh trưởng tại Cái Bè, Tiền Giang trong một gia đình nghệ sĩ. Cha ông là một soạn giả của gánh hát Tân Đồng Ban xưa, mẹ là diễn viên. Hai người bác và chú của ông, một là nghệ nhân chuyên đắp tượng trong chùa- đình, một là họa sĩ thiết kế sân khấu. Có lẽ nhờ thế mà ngay từ nhỏ cậu bé Nguyễn Hải đã bộc lộ chút ít năng khiếu hội họa. Năm 14 tuổi, Hải xung phong tham gia cuộc kháng chiến chống Pháp. Sau một thời gian làm giao liên, Nguyễn Hải được cho đi học vẽ và về làm họa sĩ trình bày cho tờ báo của Tiểu đoàn 307. Năm 1955, Nguyễn Hải tập kết ra Bắc và 2 năm sau vào học khoa điêu khắc Trường Đại học Mỹ thuật Hà Nội. Ra trường năm 1963, Nguyễn Hải về giảng dạy tại Trường Cao đẳng Mỹ thuật công nghiệp Hà Nội. Những năm tháng ấy cũng là lúc đất nước đang bước vào giai đoạn chiến đấu mới - cuộc chiến tranh chống Mỹ cứu nước. Có lẽ những ký ức không thể nào quên về những tháng năm đau thương mà oanh liệt đó đã là nguồn cảm hứng bất tận giúp Nguyễn Hải tạo nên những tượng đài hoành tráng, đồ sộ sau này, như: Bà mẹ Tổ quốc (tại Nghĩa trang TPHCM), Công nhân đấu tranh (tại Ngã 7, TPHCM), Ba chiến sĩ gang thép (tại khu di tích Ấp Bắc, Tiền Giang), Thủ Khoa Huân (TP Mỹ Tho - Tiền Giang)... Dưới đôi bàn tay tài hoa của Nguyễn Hải, những chất liệu vô tri vô giác như sắt, thép, đồng, đá... bỗng trở nên có hồn. Những tác phẩm của ông đều toát lên chất anh hùng cách mạng, một tinh thần chiến đấu mãnh liệt và một niềm tự hào dân tộc. Nhìn vào những tượng đài này, người ta không chỉ thấy được giá trị thẩm mỹ to lớn, mà còn cảm nhận được cả một thời quá khứ đấu tranh oanh liệt của dân tộc. Năm 2001, ông đã được Nhà nước trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật cho các tác phẩm Nguyễn Văn Trỗi, Thánh Gióng, Đài tưởng niệm hòa bình, Chiến thắng Điện Biên Phủ.
Niềm say mê và tài năng hiếm có ấy ở Nguyễn Hải giờ được truyền lại cho 2 người con: Nguyễn Thị Chinh Lê và Nguyễn Hải Nguyên. Hiện cả hai đều là những họa sĩ và điêu khắc gia nổi tiếng.
Chiến tranh đã đi qua, thời gian rồi cũng đi qua, nhưng những tác phẩm tượng đài của Nguyễn Hải vẫn sẽ mãi mãi trường tồn- những tượng đài tượng trưng cho khát vọng vĩnh cửu...
Ông Lê Hoài Anh - tổng thư ký VFF cho biết sẽ tìm cơ hội để đưa Quang Hải về nước tham dự AFF Cup 2022. “Lịch thi đấu của cầu thủ chuyên nghiệp rất bận rộn. Các cầu thủ được về thi đấu cho đội tuyển Quốc gia nếu đó là thời gian FIFA Days. Liên đoàn bóng đá Việt Nam sẽ trao đổi với Pau FC, về mặt nguyên tắc thì rất khó, nhưng chúng tôi sẽ tìm cơ hội để đưa Quang Hải về dự AFF Cup 2022”, Tổng thư ký VFF Lê Hoài Anh chia sẻ.“Ông vua” của những tượng đài chiến thắngMàn đọ sức giữa đội tuyển Brazil với Mexico trong khuôn khổ loạt trận giao hữu trước thềm Copa America 2024 đã chứng kiến cuộc rượt đuổi tỷ số hấp dẫn. "Selecao" là những người được tận hưởng niềm vui chiến thắng 3-2.
