Nguyễn Hữu Lân cho biết việc lập trình Fonts Jrai-Bahnar Version 1.0 phải nói là hết sức tình cờ khi lập đề án cuốn sách Dyông Dư Hơamon Bahnar (trường ca) các tác giả đã không thể lường hết được hiệu quả đầu tư của việc ra đời công trình ứng dụng chữ Jrai, Bahnar trên máy vi tính.
Lân nói, một lần anh Trần Phong (đồng tác giả của Dyông Dư) rủ đi uống cà phê có cầm theo cuốn Dyông Dư Hơamon Bahnar do Sở VHTT Gia Lai xuất bản tháng 12-2000. Là người cũng mê văn chương, Lân đọc và thấy hay quá, khi lật sang phần tiếng Bahnar thấy cách bỏ dấu bằng tay rất thủ công, bất tiện thì ý tưởng vụt lóe trong đầu: Đã mất công đánh chữ vi tính rồi lại phải mất một công đoạn sửa dấu bằng tay, đã có Fonts Vietware, VietKey, ABC dùng cho tiếng Việt vậy thì Fonts Jrai-Bahnar tại sao không?
Hai anh em và công trình ý nghĩa
Công trình được “thai nghén” từ đó. Sau một thời gian đắn đo, hai anh em, Nguyễn Hữu Lân và Nguyễn Hữu Ẩn đi đến quyết định, hiện nay ở Gia Lai lập trình chưa mấy phát triển, đã thế lại chỉ tập trung vào viết chương trình cho kế toán, xây dựng, quản lý tài sản cố định mà chưa có công trình nào về lĩnh vực này. Những chương trình kia “tiền tươi thóc thật” hơn, còn chương trình Fonts cho chữ Jrai-Bahnar hiệu quả kinh tế thấp, chưa chắc sau khi viết xong đã được đồng nào. Song phải làm một cái gì đó để đóng góp cho mảnh đất được coi là quê hương thứ hai này, hai anh em bắt tay vào viết công trình một cách âm thầm.
Cái khó nhất đây là công trình đầu tiên về lĩnh vực chữ Jrai - Bahnar trên máy vi tính, chưa có lập trình nào để tham khảo, chủ yếu chỉ dựa vào từ điển và các cuốn sách in chữ Jrai- Bahnar. Hai anh em thay phiên nhau sang Thư viện tỉnh Gia Lai mượn tài liệu nghiên cứu rồi sắp xếp, phân tích những khác biệt của những bộ chữ cái Jrai - Bahnar với bộ chữ Việt trên máy vi tính.
Cả hai thống nhất chọn ngôn ngữ VisuaBassic làm chủ đạo, viết chương trình không kể ngày đêm, có đêm không ngủ, có hôm làm việc quá khuya, quá đói nhưng không muốn chạy ra ngoài ăn vì đang hứng đành ăn mì gói. Báo hại khi công trình hoàn thành, hai anh em ai cũng sụt mất đi mấy ký. Vợ anh Ẩn phàn nàn: “Anh em nhà ông ấy làm cứ như bị ma ám!”. Bộ Fonts Jrai-Bahnar Version 1.0 đã được ra đời trong những đêm như thế và chỉ nằm vỏn vẹn trong 2 đĩa 1.44Mb.
Sau những lần thử nghiệm thất bại nhiều hơn thành công, hai anh em nhìn nhau chán nản nhưng rồi họ lại động viên nhau cố gắng vì không còn con đường nào khác ngoài việc tiếp tục chỉnh lý, sửa chữa. Đến bản in kiểm tra cuối cùng vào trung tuần tháng 6 vừa qua, họ mới thở phào. Thắng lợi rồi nhưng sau khi vui mừng họ lại hồi hộp, ngại rằng chẳng ai quan tâm thì uổng công. Hai anh em Lân - Ẩn làm ngay các thủ tục về sở hữu trí tuệ và mong cho chương trình sớm được phép phổ biến. Theo Sở Khoa học - Công nghệ và Môi trường tỉnh Gia Lai, công trình dạng này lần đầu tiên có ở Gia Lai, đặc biệt hơn lại do chính người ở Gia Lai lập trình nên.
Những ứng dụng hiệu quả
Khách hàng đầu tiên là Xí nghiệp In Gia Lai. Họ đã cài Fonts Jrai-Bahnar Version 1.0 chạy thử để in báo ảnh tiếng Jrai, Bahnar cho Báo Gia Lai. Anh Nguyễn Đức Huyền, trưởng phòng kinh doanh, cho biết đã chạy và in thử rất tốt nên vào tháng 7 này sẽ chính thức đưa vào in báo ảnh cho Báo Gia Lai.
Nhưng ứng dụng của công trình không chỉ dừng lại ở đó mà còn được sử dụng vào việc bảo tồn văn hóa phi vật thể tại Tây Nguyên, chẳng hạn như ghi chép lại các khan, đồng thời ứng dụng cho ngành giáo dục trong việc truyền bá tiếng Jrai và Bahnar. Đây là một dấu ấn quan trọng mở ra triển vọng hình thành bộ từ điển điện tử Jrai-Việt trong một tương lai gần.
Theo tờ 90min, Al-Nassr, đội bóng hiện tại mà Cristiano Ronaldo thi đấu đang sẵn sàng biến Virgil van Dijk của Liverpool thành hậu vệ hưởng lương cao nhất thế giới nếu anh đồng ý gia nhập họ vào mùa hè này.Lãng mạn với chữ Jrai-BahnarTheo Sport, đội chủ sân Camp Nou đã theo dõi sao trẻ 21 tuổi này trong một thời gian dài và thu về những báo cáo tích cực. Daniel Ruiz đã kết thúc mùa giải trước với 45 trận ra sân cho Millonarios FC, chỉ bỏ lỡ 3 trận. Anh đã đóng góp đến 8 bàn thắng và có 11 pha kiến tạo.
